Χριστόδουλος Σώζος(1872-1912)

         

  

Σαν σήμερα το 1912 έπεσε, μαχόμενος ηρωικά στο Μπιζάνι,ο ήρωας Δήμαρχος της Λεμεσού Χριστόδουλος Σώζος.

Πρόσφατα τα σχολεία Μ.Ε. της πόλης μας  τίμησαν σε τελετή στέψης ανδριάντων και προτομών της πόλης και τον ήρωα Δήμαρχο.Πιο κάτω δημοσιεύουμε την προσλαλιά που εκφώνησε,εκπροσωπώντας το σχολείο μας,η μαθήτρια του Γ3 Ραφαέλα Ιερείδη.Το υλικό για το κείμενο αντλήσαμε από το ένθετο της εφημ.Πολίτης(αφιέρωμα στον Χρ.Σώζο,συγγραφή Πέτρος Παπαπολυβίου,καθηγητής Νεότερης Ιστορίας στο Παν/μιο Κύπρου), καθώς και από το ιστολόγιο του ερευνητή Τίτου Κολώτα

Επιμέλεια Εύα Νεοκλέους

Χριστόδουλος Σώζος  (1872-1912)
 

 Ο Χριστόδουλος Σώζος αποτελεί μια μεγάλη μορφή της νεότερης κυπριακής Ιστορίας. 

       

  Γεννήθηκε στη Λεμεσό το 1872 και πέθανε το 1912 μαχόμενος ηρωικά στο Μπιζάνι.

Ήταν γόνος μεγάλης αστικής οικογένειας αγωνιστών-πολεμιστών, γαλουχημένος με πατριωτικά αισθήματα. Ο παππούς του Αντώνιος Λοίζου  από τη  Λάρνακα πολέμησε το 1828  στο πλευρό του Φαβιέρου για την απελευθέρωση της Ακρόπολης των Αθηνών. Ο πατέρας του, Σώζος Λοίζου, πολέμησε στην επανάσταση της Κρήτης το 1866.Από παιδί ανήσυχος και ζωηρός ο Χρ. Σώζος, φεύγει για την Αθήνα όπου φοιτά στην τελευταία τάξη του Γυμνασίου και τελειώνει τη Νομική Σχολή.

Τελειώνοντας τις σπουδές του κάνει για λίγο διάστημα τον δικηγόρο στην Κερύνεια και  την  Πάφο για να εγκατασταθεί οριστικά πλέον στη Λεμεσό το 1898.

  Διαπρέπει ως δικηγόρος και εκλέγεται   βουλευτής για δύο βουλευτικές περιόδους σε  ηλικία  29 χρόνων. Στο νομοθετικό σώμα οι Άγγλοι θαύμαζαν την ευφράδεια αλλά και την αγωνιστικότητά του και παρά το γεγονός ότι τους τα έλεγε πάντα «έξω από τα δόντια» υπερασπιζόμενος τα δίκαια του Κυπριακά λαού και τονίζοντας τις αδικίες που έκαναν εις  βάρος του, εκείνοι τον σέβονταν και τον άκουαν με μεγάλη προσοχή.

Ως Δήμαρχος Λεμεσού υπήρξε από τους πιο επιτυχημένους και κατά τη σύντομη σχετικά δημαρχία του που διακόπηκε τόσο απότομα με τον ηρωικό θάνατό του, η Λεμεσός γνώρισε κάποια σημαντικά και πρωτοποριακά για την Κύπρο έργα.

Όπως επισημαίνει  ο καθηγητής της ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Πέτρος Παπαπολυβίου: «Στα τέσσερα χρόνια της Δημαρχίας του Σώζου η Λεμεσός άλλαξε πραγματικά όψη και ο Λεμεσιανός πολιτικός αναδείχθηκε ως ο πρώτος Κύπριος Δήμαρχος με όραμα και σχεδιασμό για την πόλη του, αποδεικνύοντας παράλληλα και αξιοζήλευτες ικανότητες για την επιτυχή εισαγωγή θεαματικών καινοτομιών σε μια περιοχή που μόλις εξερχόταν από την Οθωμανική κυριαρχία.»
Και πράγματι με το όραμα που είχε  πραγματοποίησε  σημαντικά έργα και καινοτομίες για τα δεδομένα της εποχής και στα χρόνια της δημαρχίας του  η Λεμεσός άλλαξε κυριολεκτικά όψη και έγινε μια σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη.

 Εγκατέστησε στη Λεμεσό, πρώτη από όλες τις πόλεις της Κύπρου, οδικό φωτισμό που λειτούργησε στις 21 Μαΐου 1912, έκανε τον γνωστό και σήμερα Δημόσιο Κήπο, έφτιαξε σημαντικό οδικό δίκτυο, φιλαρμονική, αντιπλημμυρικά έργα, προκυμαία και πολλά άλλα.  Δίκαια, λοιπόν,  μπορεί να θεωρηθεί ως ο σημαντικότερος μέχρι σήμερα Δήμαρχος Λεμεσού.

Ωστόσο, το σημαντικότερο ίσως έργο της ζωής του, ήταν η απόφασή του να καταταγεί εθελοντής και μάλιστα ως απλός στρατιώτης για να πολεμήσει στους βαλκανικούς πολέμους του 1912-13 μαζί και με τον   γαμπρό του- και μετέπειτα Δήμαρχο Λεμεσού - Αλέκο Ζήνωνος και εκατοντάδες άλλους Λεμεσιανούς νέους, δίνοντας   το παράδειγμα ως πρώτος δημότης της πόλης του.

«Τι αξίαν έχουσιν αι συνδρομαί και άλλαι ενδείξεις του πατριωτισμού, όταν ένας υγιής άνθρωπος δεν προσφέρει τον εαυτόν του εις την υπηρεσίαν αυτής;» γράφει σε επιστολή του προς τους γονείς του στις 30-10-1912.

Όταν ο φίλος του από την Λάρνακα ιατρός Ζαννέτος έτρεξε εκεί, στο λιμάνι, να τον αποτρέψει να αναχωρήσει, με την προτροπή και των συγγενών του στη Λεμεσό, που το πληροφορήθηκαν στο μεταξύ και παρά τη μυστικότητα που φρόντισε να κρατήσει, επιχειρηματολογώντας ότι   είναι λαϊκός ηγέτης  και οι υπηρεσίες του χρειάζονται στον τόπο, ο Σώζος του απάντησε περήφανα:

«Πραγματικοί ηγέται δεν είναι εκείνοι που μονάχα υποκινούν τον λαόν αλλά εκείνοι που προκινδυνεύουν μαζί του».

Φτάνοντας στην Αθήνα   τους δέχεται ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος και του προτείνει τιμητική θέση στο επιτελείο για να μη διακινδυνεύσει τη ζωή του στο μέτωπο. Το αρνείται και το μόνο που δέχεται είναι η κατάταξή του, τιμής ένεκεν, στο Α΄ Σύνταγμα «το τιμημένο» όπως γράφει σε μια επιστολή του στον πατέρα του, γιατί είχε αποδεκατισθεί στο Σαραντάπορο.

Στο μέτωπο πέφτει μαχόμενος στις 6 Δεκεμβρίου  στο λόφο του Προφήτη Ηλία,  κατά την απελευθέρωση της πόλης των Ιωαννίνων.

Για τις συνθήκες του  ηρωικού θανάτου του η εφημερίδα της Λεμεσού «Σάλπιγξ»( 28 Δεκ. 1912) δημοσιεύει επιστολή από την Αθήνα του συμμαθητή του Σώζου , λεμεσιανού καθηγητή του Πανεπιστημίου  Αθηνών Σίμου Μενάρδου, σύμφωνα με την οποία, από προσωπική μαρτυρία του λοχία της ενωμοτίας που υπηρετούσε ο Σώζος Θεοδώρου Αργυρού: « Ο Σώζος έπεσεν εμπρός μου. Εκ των 70 στρατιωτών της ενωμοτίας μου ελάχιστοι έμειναν άτρωτοι. Άλλοι εφονεύθησαν και άλλοι ετραυματίσθησαν. Οι νεκροί ετάφησαν αμέσως. Ο Σώζος επολέμησεν γενναιότατα, όταν είδε πλησιάσαντας εις τα χαρακώματά των τους Τουρκαλβανούς, ανεσηκώνετο και επυροβόλει όρθιος, τότε δε τον επήραν σφαίραι ταχυβόλου.»

 ΄Ετσι ηρωικά και απλά έπεσε ο Χριστόδουλος Σώζος Δήμαρχος Λεμεσού, βουλευτής και λαϊκός ηγέτης. Όπως αρμόζει σε αληθινούς ηγέτες και ήρωες…

…………………………….

Η πόλη του και η εκπαιδευτική κοινότητα της Λεμεσού τιμά τον άνθρωπο, τον καινοτόμο δήμαρχο, τον ριζοσπάστη πολιτικό και τον ηρωικό πολεμιστή Χριστόδουλο Σώζο.

Σε ένδειξη τιμής και σεβασμού καταθέτουμε αυτό το στεφάνι.