Κώστας Μόντης

Κώστας Μόντης
(1914-2004)
 
Του δρος. Κώστα Γεωργιάδη
Καθηγητή Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου McMaster
 
            Στις 3 Μαρτίου 2004 ο θάνατος πήρε τον Νέστορα της νεότερης κυπριακής ποίησης, τον Κώστα Μόντη. Ο Κώστας Μόντης γεννήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 1914 στην Αμμόχωστο. Έκτο και τελευταίο παιδί του Θεόδουλου Μόντη από τη Λάπηθο, δημοσίου υπαλλήλου, και της Καλομοίρας Ευθυμίου Μπατίστα από την Αμμόχωστο. Η παιδική και εφηβική ζωή του Κώστα Μόντη σημαδεύτηκε από μια σειρά θανάτους από αρρώστιες στην οικογένεια. Σε ηλικία οκτώ ετών έχασε δύο από τους αδελφούς του, σε ηλικία δώδεκα χρόνων έχασε τη μητέρα του, και σε ηλικία δεκαέξι χρόνων τον πατέρα του. Γυμνασιόπαιδο, πήρε μέρος στην εξέγερση κατά της αποικιοκρατίας του Οκτωβρίου 1931. Μετά την αποφοίτησή του από το Παγκύπριο Γυμνάσιο της Λευκωσίας σπούδασε νομικά και πολιτικές και οικονομικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ ταυτόχρονα ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και τη λογοτεχνία. Επιστρέφοντας με το πτυχίο της νομικής στην Κύπρο ςο 1937, ο Μόντης αναγκάστηκε να εργασθεί αρχικά ως υπάλληλος μεταλλευτικής εταιρείας, γιατί η αγγλική διοίκηση δεν αναγνώριζε το ελληνικό πτυχίο για την εξάσκηση του επαγγέλματος του δικηγόρου. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος και ως εκδότης εφημερίδων και περιοδικών. Το 1942 ίδρυσε στη Λευκωσία, με δύο άλλους, το πρώτο επαγγελματικό θέατρο της Κύπρου. Κατά τη διάρκεια του πολέμου ο Κώστας Μόντης έπαιξε κύριο ρόλο στην οργάνωση περίθαλψης στους Ελλαδίτες πρόσφυγες, που εγκατέλειπαν την κατεχόμενη Ελλάδα και μέσω Τουρκίας κατέφευγαν σην Κύπρο. Το 1945 παντρεύτηκε την Έρση Παντελή Κωνσταντίνου από τη Μόρφου, με την οποία απέκτησε τρεις γιους και μία κόρη. Το 1950 διορίστηκε γενικός γραμματέας της Εμποροβιομηχανικής Ομοσπονδίας Κύπρου. Στα χρόνια 1955-59 ο Μόντης πήρε ενεργό μέρος στον αγώνα για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Από το 1961 ως το 1976 (έτος αφυπηρέτησης) υπήρξε διευθυντής του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού.
            Ο Μόντης έχει γράψει διηγήματα, θεατρικά έργα και ένα μυθιστόρημα καθώς και μια θεατρική διασκευή της Λυσιστράτης του Αριστοφάνη στην κυπριακή διάλεκτο, αλλά το κύριο λογοτεχνικό του έργο είναι ποιητικό. Εξέδωσε επίσης μια Ανθολογία Κυπριακής Ποίησης. Το ποιητικό έργο του Μόντη είναι επιβλητικό σε όγκο. Το ευρετήριο του Κωστή Δανοπούλου ξεχωρίζει δωδεκάμισι χιλιάδες ποιήματα, συχνά ολιγόστιχα ή και μονόστιχα. Ποιήματα του Μόντη έχουν μεταφρασθεί στα αγγλικά, γερμανικά και ολλανδικά. Του έχουν απονεμηθεί πολλά λογοτεχνικά βραβεία. Το 1997 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Κύπρου και το 1999 επροτάθη από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου και από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας για το βραβείο Νόμπελ.
            Τα Άπαντα του Κώστα Μόντη δημοσιεύθηκαν στη Λευκωσία σε πολλούς, μεγάλους τόμους από το 1986 και εξής από το Ίδρυμα Αναστασίου Γ. Λεβέντη (Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία για τον Κ. Μόντη βλέπε «Σχεδίασμα Εργοβιογραφίας Κώστα Μόντη» της Θεοδώρας Μυλωνά-Πιερή στο ειδικό Αφιέρωμα για τον Κώστα Μόντη του περιοδικού «Η Λέξη», τεύχος 152, Ιούλιος-Αύγουστος ’99, σ. 472-278).
            Πολύ εύστοχα προσδιορίζει το ποιητικό έργο του Κώστα Μόντη ο καθηγητής Μιχάλης Πιερής στο πιο πάνω ειδικό αφιέρωμα για τον ποιητή:
«Πρόκειται για ένα ποιητικό μέγεθος, που δεν μπορεί να το σφετεριστεί κανείς, παρά μόνο η Κύπρος, η Ελλάδα και η «Μητέρα Ποίηση». Μακριά από κολακείες, συναλλαγές και άλλες δοσοληψίες, το έργο του Μόντη υπήρξε πάντοτε καθαρά ποιητικό, δηλαδή «ενοχλητικό» προς κάθε μορφή συντήρησης, κάθε μορφή κατεστημένης σκέψης ή τάξης. Αναθεωρητικός, ρηξικέλευθος, εικονοκλαστικός και καινοτόμος, ο Κώστας Μόντης εκόμισε στη νεοελληνική ποίηση ατόφιους και αυθεντικούς τους σύγχρονους αλλά και τους πανάρχαιους ρυθμούς της Κύπρου…» (σελ.339).
            Για τον Κώστα Μόντη γράφει ο Τίτος Πατρίκιος:
            «Στενά δεμένος με τη γη του, την Κύπρο, ακόμα και γλωσσικά, ο Μόντης μπορεί να συλλαμβάνει, και να μας κάνει να νιώθουμε τα πράγματα του τόπου του, από τα πιο καθημερινά κι ανώδυνα, αλλά όχι επιπόλαια ή ευτελή, ως τα πιο διαρκή κι επώδυνα, τα πιο δραματικά» (όπου παραπάνω, σ. 313).
            Σε σχέση με αυτά τα τελευταία, «τα πιο διαρκή κι επώδυνα, τα πιο δραματικά» πράγματα, θέλω να πω ότι δεν γνωρίζω έναν άλλο ποιητή που να εξέφρασε τόσο συγκλονιστικά και τόσο μνημειακά το δράμα της τουρκικής εισβολής της Κύπρου και της αρπαγής των πατρογονικών εστιών του ελληνισμού στην κυπριακή γη όσο ο Κώστας Μόντης.
            Ωραία χαρακτηρίζει τον ποιητή η Μαρίνα Σχίζα: «Ο ποιητής της Κύπρου, του οποίου το έργο αφορά τον κόσμο όλο, ο δημιουργός των ολιγόστιχων ποιημάτων με το απύθμενο βάθος». Και εδώ, για παράδειγμα, ένα δίστιχο με την ιδιόχειρη γραφή του Κώστα Μόντη:
 
            Να σου πω αφού θες:
            Δεν αγάπησες τα μυρμήγκια, κύριε.
 
(Ο χαρακτηρισμός της Σχίζα για τον Μόντη και το ανέκδοτο δίστιχο του ποιητή είναι από την εφημερίδα της Λευκωσίας «Ο Φιλελεύθερος», 12 Σεπτεμβρίου 1999. Στο ίδιο φύλλο δημοσιεύθηκε και η πιο πάνω θαυμάσια φωτογραφία του Μόντη, που οφείλεται στον φωτογράφο Ανδρέα Μανώλη.)
            Και για κατακλείδα, τα λόγια του Μιχάλη Πασιαρδή για τον Μόντη:
            «Τελικά  για τον σύνολο Μόντη (άνθρωπο και ποιητή) ισχύουν ακριβώς οι στίχοι στο ποίημά του «Ένα πορτραίτο», όπου λέει: «Ως άνθρωπος ήταν ποιητής, ως ποιητής άνθρωπος» (Αφιέρωμα, όπου παραπάνω, σ. 403).
*********
Κώστας Μόντης
http://www.costasmontis.com/index_gr.html

Πηγή:Επίσημη Ιστοσελίδα Κώστα Μόντη
Βιογραφία

    * 1914 -- Γέννηση του Κώστα Μόντη στην Αμμόχωστο στις 18 Φεβρουαρίου. Είναι το έκτο και τελευταίο παιδί του Θεοδούλου Μόντη και της Καλομοίρας Μπατίστα. Ο πατέρας του είναι κυβερνητικός υπάλληλος από τη Λάπηθο. Η μητέρα του είναι απόγονος παλιάς ενετικής οικογένειας από την Αμμόχωστο.
    * 1915 -- Ο Θεόδουλος Μόντης μετατίθεται στη Λεμεσό.
    * 1919 -- Ο Θεόδουλος Μόντης μετατίθεται στη Λάρνακα. Ο μικρός Κώστας φοιτά στο Νηπιαγωγείο Καλογερά και μετά στην Αστική Σχολή Σκάλας (Λάρνακας).
    * 1922 -- Ο αδελφός του Γιώργος Μόντης, τρίτο παιδί της οικογένειας, πεθαίνει από φυματίωση σε ηλικία 21 ετών, και μόλις τρεις εβδομάδες μετά πεθαίνει και ο αδελφός του Νίκος, τέταρτο παιδί της οικογένειας, από λευχαιμία σε ηλικία 16 ετών.
    * 1926 -- Η Καλομοίρα πεθαίνει από φυματίωση, και όλη η οικογένεια εγκαταλείπει τη Λάρνακα και εγκαθίσταται στη Λευκωσία. Ο Θεόδουλος Μόντης αφυπηρετεί. Ο Κώστας Μόντης φοιτά στην πρώτη τάξη της Ελληνικής Σχολής Μόρφου, όπου διδάσκει ο γαμπρός του Κώστας Συλβέστρος, σύζυγος της μεγαλύτερης αδελφής, Ειρήνης (Ειρηνιάς).
    * 1927 -- Ο Κώστας Μόντης επιστρέφει στη Λευκωσία και φοιτά στο Παγκύπριο Γυμνάσιο (Κεντρικό).
    * 1930 -- Ο Θεόδουλος Μόντης πεθαίνει από καρκίνο.
    * 1931 -- Συμμετέχει στην εξέγερση του Οκτωβρίου του 1931.
    * 1932 -- Αποφοιτά από το Παγκύπριο Γυμνάσιο, και φεύγει για την Αθήνα, όπου εγγράφεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Συγχρόνως εργάζεται ως ανταποκριτής της Κυπριακής εφημερίδας Ελευθερία με το ψευδώνυμο Κώστας Άλκιμος.
    * 1937 -- Τον Νοέμβριο παίρνει το πτυχίο του και γυρίζει στην Κύπρο. Δεν μπορεί, όμως να εργαστεί ως δικηγόρος διότι,μετά τα Οκτωβριανά, η Αγγλική αποικιακή κυβέρνηση της Κύπρου έχει απαγορεύσει στους δικηγόρους που έχουν σπουδάσει στην Ελλάδα να ασκήσουν το επάγγελμά τους.
    * 1938 -- Τον Μάιο αρχίζει να εργάζεται στο Λογιστήριο της Ελληνικής Μεταλλευτικής Εταιρείας (ΕΜΕ) στη Λευκωσία.
      Τον Ιούνιο μετατίθεται ως προιστάμενος στα γραφεία της εταιρείας στα μεταλλεία του Μιτσερού.
      Τον Ιούλιο μετατίθεται ως προιστάμενος στα γραφεία της εταιρείας στα μεταλλεία της Καλαβασού. Συγχρόνως στέλλει ανταποκρίσεις στην Ελευθερία για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ζουν οι εργάτες των μεταλλείων.
    * 1939 -- Μετατίθεται στη Λευκωσία ως υποδιευθυντής στο τμήμα προμηθειών της ΕΜΕ.
    * 1940 -- Τα μεταλλεία κλείνουν εξ αιτίας του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Κώστας Μόντης αρχίζει να διδάσκει στην Εμπορική Σχολή που έχει ιδρύσει ο Κώστας Συλβέστρος στη Μόρφου.
    * 1942 -- Επιστρέφει και εγκαθίσταται στη Λευκωσία. Με συνεργάτες τον Αχιλλέα Λυμπουρίδη και τον Φοίβο Μουσουλίδη ιδρύει το Λυρικό, το πρώτο επαγγελματικό θέατρο στην Κύπρο.
      Ο Κώστας Μόντης αρραβωνιάζεται την αγαπημένη του, την 19χρονη Έρση Κωνσταντίνου, κόρη του Παντελή και της Μαρίας (το γένος Γαβριηλίδη) Κωνσταντίνου από τη Μόρφου.
    * 1944 -- Το Λυρικό κλείνει, και ο Κώστας Μόντης επιστρέφει στη θέση του στην Εμπορική Σχολή. Μαζί με τον Φοίβο Μουσουλίδη εκδίδει το θεατρικό και λογοτεχνικό περιοδικό Το Θέατρο (μέχρι το 1946).
    * 1946 -- Στις 24 Φεβρουαρίου τελείται ο γάμος του Κώστα Μόντη και της Έρσης Κώνσταντίνου στην Εκκλησία της Φανερωμένης στη Λευκωσία.
      Διορίζεται στο Κυπριακό Εμπορικό Επιμελητήριο ως εκδότης του περιοδικού The Cyprus Chamber of Commerce Journal.
      Εκδίδει την εφημερίδα Ελευθέρα Φωνή (μέχρι το 1947).
      Γέννηση του πρώτου παιδιού, του Θεόδουλου.
    * 1948 -- Ο Κώστας Μόντης διορίζεται συντάκτης στην εφημερίδα Έθνος.
    * 1949 -- Γέννηση του δεύτερου παιδιού, του Μάριου.
    * 1950 -- Η αδελφή του ποιητή Ελέγκω, δεύτερο παιδί της οικογένειας Θεοδούλου Μόντη, πεθαίνει από καρκίνο σε ηλικία 47 ετών.
      Ο Κώστας Μόντης διορίζεται Γενικός Γραμματέας της Εμποροβιομηχανικής Ομοσπονδίας Κύπρου.
    * 1953 -- Εκδίδει το Cyprus Trade Journal στα Ελληνικά και Αγγλικά.
      Γέννηση του τρίτου παιδιού, του Λέλλου.
    * 1954 -- Η αδελφή του ποιητή Χρυστάλλα, πέμπτο παιδί της οικογένειας, πεθαίνει από αδράνεια των εντέρων σε ηλικία 42 ετών.
    * 1955 -- Ο Κώστας Μόντης συμμετέχει στον Απελευθερωτικό Αγώνα του 1955-1959 ως πολιτικός καθοδηγητής των μελών της ΕΟΚΑ.
    * 1956 -- Γέννηση του τέταρτου και τελευταίου παιδιού, της Στάλως.
    * 1961 -- Ο Κώστας Μόντης διορίζεται Διευθυντής του Τουρισμού.
    * 1976 -- Αφυπηρετεί από τη θέση του.
    * 1983 -- Η αδελφή του ποιητή Ειρήνη, πρώτο παιδί της οικογένειας του Θεοδούλου και της Καλομοίρας Μόντη και σύζυγος του Κώστα Συλβέστρου, πεθαινει σε ηλικία 83 ετών.
    * 2004 -- Θάνατος του Κώστα Μόντη στη Λευκωσία την 1η Μαρτίου στην ηλικία των 90 ετών.
********
Τα δύο ποιήματα που θα επεξεργαστούμε στην τάξη:
Έλληνες ποιητές
Ελάχιστοι μας διαβάζουν,

ελάχιστοι ξέρουν τη γλώσσα μας,

μένουμε αδικαίωτοι κι αχειροκρότητοι

σ’ αυτή τη μακρινή γωνιά,

όμως αντισταθμίζει που γράφουμε ελληνικά.

    "Ποίηση του Κώστα Μόντη" 1962


Της εισβολής
Είναι δύσκολο να πιστέψω

πως μας τους έφερε η θάλασσα της Κερύνειας,

είναι δύσκολο να πιστέψω

πως μας τους έφερε η αγαπημένη θάλασσα της Κερύνειας.

    "Πικραινόμενος εν εαυτώ" 1975